‘De klimaatsensor is de extra paar ogen in de stal’

Voor varkenshouder Tom Derikx is klimaatmonitoring vanzelfsprekend.

Het welzijn van varkens in stallen optimaliseren, gezondere dieren afleveren en een beter rendement voor de varkenshouder realiseren. Dat is het doel van het pilotproject ‘Sturen op diergezondheid’ van AgriFoodInnovation in het kader van de Slimme Varkensketen. De Boxtelse voedselproducent Vion Food Group is trekker van dit project en werkt hierin samen met geneticabedrijf Hendrix Genetics, ondersteund door Connecting Agri & Food. Ruim honderd Nederlandse varkenshouders nemen deel. Tom Derikx was een van de eersten die de klimaatsensor omarmde. “Klimaatmonitoring is een vanzelfsprekend onderdeel van onze bedrijfsvoering geworden. Daarmee is het project voor mij nu al geslaagd.”

We verruilen de keukentafel deze warme nazomerdag voor de tuintafel bij het woonhuis in Veulen. Op een steenworp afstand staan de stallen met varkens. Wat opvalt is dat het er muisstil is. Derikx moet erom lachen. “Met deze temperaturen ga jij ook niet sporten, toch? Varkens slapen een groot deel van de dag. Rust is goed voor de dieren en daardoor voor de groei en dat is weer goed voor de vleesproductie. We proberen het in de stallen dus zo rustig mogelijk te houden en zorgen voor een constante temperatuur.”

Stal- en slachtdata

En dat is niet voor niets. Want het klimaat in de stal is van invloed op de gezondheid van de dieren. Via een klimaatsensor in een van de afdelingen van het varkensbedrijf kan Derikx nauwgezet de situatie monitoren. De Slimme Stal sensoren meten 24/7 de luchtvochtigheid, temperatuur, CO2 en ammoniak (NH3). De gegevens worden gekoppeld aan gezondheidsdata die Vion aan de slachtlijn verzamelt. Via een online dashboard en benchmarkoverzicht geven die data informatie over het leefklimaat van de varkens, de gezondheidsresultaten van de dieren en de uiteindelijke vleeskwaliteit. “De klimaatsensor an sich is niet uniek, wat we met de data doen wel”, zegt Bart Peijnenburg, ketenspecialist bij Vion Farming. “Door de staldata te koppelen aan de slachtdata kan Tom precies zien hoe zijn dieren scoren, ook ten opzichte van die van zijn collega-varkenshouders. Dat helpt om verbetering in zijn bedrijfsvoering te bepalen en hoe hij kan sturen op de gezondheid van zijn dieren.”

Ventilatie

Tocht is volgens Derikx funest voor een varken. “Toen we drie jaar geleden met de klimaatsensor begonnen hadden de varkens een relatief hoge karkasafwijking. Dit bleek pleuritis te zijn, een longprobleem. Oorzaak: tocht. De luchtstroming in de stal is een belangrijke factor om dit soort problemen te voorkomen. Samen met een klimaatdeskundige hebben we de ventilatie opnieuw afgesteld, waarmee het probleem verholpen was. De gezondheid van onze varkens is sindsdien echt verbeterd.” In welke mate dat aan de sensor te danken is, is volgens de varkenshouder moeilijk te zeggen. “Dát de sensor bijdraagt is een feit. Het klimaat in de stal is een cruciale factor, maar ook het voer en genetica zijn van invloed op de gezondheid van de varkens. Het gaat dus om de juiste balans tussen die drie factoren.”

Iets afwijkends

Om het klimaat in alle afdelingen van de varkenshouderij optimaal te houden, is één sensor voldoende. Derikx: “Alle afdelingen zijn vrijwel identiek. Door de sensor op dezelfde plek te houden, heb ik een goed beeld van de situatie door het jaar heen. Als er iets moet veranderen, veranderen we dat over de hele linie. Tien sensoren leveren dus geen andere uitkomst op dan één.”

Ten opzichte van de eerste periode kijkt Derikx niet meer dagelijks op het dashboard. Op het moment dat hij iets afwijkends in de stal constateert, checkt hij de gegevens. “Het gaat vooral om de bewustwording bij de varkenshouder dat de gezondheid van de dieren is te sturen via het stalklimaat,” zegt Peijnenburg van Vion. Dat betekent volgens Derikx niet dat hij het klimaat voortdurend aanpast. “Je wilt toch zoveel mogelijk continuïteit in het systeem hebben, zodat er rust is in de stal. Dat betekent een constante temperatuur, ook al vliegt die buiten alle kanten op.”

Onderbuikgevoel

Zolang hij varkenshouder is, is Derikx al bezig met duurzaamheid, innovatie en dierenwelzijn. Meedoen aan de pilot was voor hem dan ook een logische stap. “Naast het boeren is technologie iets wat me trekt. Ik ben bij meerdere projecten betrokken en moet mijn tijd goed verdelen. Het dashboard helpt mij hierbij. Gelukkig werkt ook mijn vader nog steeds mee, die overigens vrij sceptisch staat tegenover al die innovaties. Maar hij is dan ook een generatie ouder dan ik. Hij handelt nog steeds puur vanuit zijn onderbuikgevoel en boerenverstand, en die zijn ook absoluut belangrijk. Al die technologie is leuk, maar je moet er niet afhankelijk van worden. Dagelijks de stal controleren moet je altijd blijven doen. De klimaatsensor is voor mij dus niet ter vervanging, maar ter ondersteuning. Een bevestiging dat je goed zit. Zie het als een extra paar ogen in de stal.”

Broodnodige bewustwording

Om ook andere boeren over de streep te trekken, is goede begeleiding volgens Derikx essentieel. “Je moet weten hoe je de data moet aflezen en interpreteren, en wat je er vervolgens mee kunt.” Vion zorgt in samenwerking met klimaatdeskundigen in het project voor die begeleiding én voor de broodnodige bewustwording onder varkenshouders. “Voor mij is het project geslaagd als we meer varkenshouders bewust kunnen maken van het feit dat ze met het stalklimaat grote stappen kunnen zetten”, zegt Peijnenburg. “Klimaatmonitoring moet een vast onderdeel worden van de bedrijfsvoering.”

Voorspellingen doen

Met het project ‘Sturen op diergezondheid’ willen projectpartners Vion en Hendrix Genetics uiteindelijk voorspellingen gaan doen aan de hand van de data van alle deelnemende varkenshouders. “Er hebben verschillende studies plaatsgevonden binnen het project, maar het blijkt nog niet zo eenvoudig te zijn”, vertelt Peijnenburg. “De meeste sensoren zijn ook pas in 2022 uitgereikt, dus het is nog te vroeg om relaties te leggen tussen de metingen. Daar hebben we eerst een grotere dataset voor nodig en dat kost simpelweg tijd.”

Slimme Varkensketen is een van de moonshots van AgriFoodInnovation en wordt mede mogelijk gemaakt door Regio Deal Noordoost-Brabant, de provincie Noord-Brabant en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

Dit artikel verscheen in de nieuwsbrief van AgriFoodInnovation van september 2023.